भारत सरकारने असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी सुरू केलेल्या ई-श्रम कार्ड योजनेला मोठा प्रतिसाद मिळत आहे. आता या योजनेअंतर्गत पात्र कामगारांना दरमहा ₹3,000 पेन्शन मिळणार आहे. ही योजना प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजना (PM-SYM) अंतर्गत राबवली जात असून कामगारांच्या वृद्धापकाळात आर्थिक सुरक्षितता मिळावी हा उद्देश आहे.
या लेखात आपण जाणून घेऊ –
- ई-श्रम कार्ड योजना काय आहे?
- कोण पात्र आहेत?
- नोंदणी प्रक्रिया कशी आहे?
- पेन्शन कधी आणि कशी मिळेल?
- महत्वाच्या अटी व आवश्यक कागदपत्रे
- वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)
ई-श्रम कार्ड योजना म्हणजे काय?
भारतामध्ये सुमारे ४३ कोटींपेक्षा जास्त असंघटित क्षेत्रातील कामगार आहेत – जसे की बांधकाम कामगार, रिक्षाचालक, मजूर, घरकाम करणारे कामगार, शेतमजूर, हॉटेल वर्कर, फेरीवाले इ. यांना कोणतेही ठराविक वेतन, PF किंवा पेन्शन सुविधा नसते.
सरकारने अशा कामगारांना एकत्र आणण्यासाठी ई-श्रम पोर्टल सुरू केले. या पोर्टलवर नोंदणी केल्यानंतर कामगारांना ई-श्रम कार्ड दिले जाते. हे कार्ड भविष्यातील सरकारी योजना, विमा कवच, पेन्शन आणि अन्य लाभ घेण्यासाठी उपयोगी पडते.
योजनेचे महत्वाचे फायदे
१) दरमहा ₹3,000 पेन्शन
- वयाची ६० वर्षे पूर्ण झाल्यावर पात्र कामगारांना दरमहा ₹3,000 निश्चित पेन्शन मिळते.
- ही रक्कम थेट बँक खात्यात जमा होते.
२) अपघाती विमा कवच
- ई-श्रम कार्ड धारकांच्या अपघाती मृत्यू किंवा पूर्ण अपंगत्व झाल्यास ₹२ लाख विमा कवच
- अंशिक अपंगत्व झाल्यास ₹१ लाख आर्थिक मदत
३) इतर फायदे
- आरोग्य आणि शिक्षणाशी संबंधित शासकीय मदत
- कौशल्य विकास प्रशिक्षण व रोजगाराच्या संधी
- भविष्यातील इतर सरकारी योजनांमध्ये प्राधान्य
पात्रता निकष
ई-श्रम कार्ड आणि पीएम-एसवायएम (PM-SYM) पेन्शन योजनेसाठी खालील पात्रता आवश्यक आहे:
- अर्जदार असंघटित क्षेत्रातील कामगार असावा
- वय १८ ते ५९ वर्षे दरम्यान असावे
- मासिक उत्पन्न ₹१५,००० पेक्षा कमी असावे
- आयकरदाता नसावा
- ईपीएफओ/ईएसआयसीचा सदस्य नसावा
नोंदणी प्रक्रिया
ई-श्रम कार्ड नोंदणी पूर्णपणे मोफत आहे.
ऑनलाइन नोंदणी करण्यासाठी:
- eshram.gov.in या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या
- “Register on e-Shram” वर क्लिक करा
- आधार नंबर टाकून OTP व्हेरिफिकेशन करा
- वैयक्तिक माहिती, पत्ता, व्यवसाय तपशील भरा
- बँक अकाउंट डिटेल्स जोडा
- सबमिट केल्यानंतर ई-श्रम कार्ड डाउनलोड करा
CSC सेंटरवर नोंदणी:
- जवळच्या कॉमन सर्व्हिस सेंटर (CSC) वर जाऊनही मोफत नोंदणी करता येते
- आधार कार्ड, मोबाईल नंबर आणि बँक पासबुक आवश्यक
पेन्शन सुरू होण्याची प्रक्रिया
- नोंदणी केल्यानंतर दरमहा फक्त ₹५५ पासून (वयानुसार योगदान बदलते) रक्कम जमा करावी लागते
- सरकार तितकीच रक्कम मॅचिंग कॉन्ट्रिब्युशन म्हणून जमा करते
- वय ६० वर्षे पूर्ण झाल्यावर दरमहा ₹३,००० पेन्शन सुरू होते
आवश्यक कागदपत्रे
- आधार कार्ड
- मोबाईल नंबर (आधारशी लिंक असावा)
- बँक पासबुक किंवा अकाउंट नंबर
- पासपोर्ट साइज फोटो
योजनेचे फायदे का महत्वाचे आहेत?
भारतामध्ये असंघटित क्षेत्रातील कामगार वृद्धापकाळात आर्थिकदृष्ट्या असुरक्षित राहतात. ई-श्रम कार्ड व पीएम-एसवायएम योजना त्यांना आर्थिक स्थैर्य, सामाजिक सुरक्षा आणि सन्मानाने जीवन जगण्याची संधी देतात.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)
प्र.१) ही योजना फक्त ई-श्रम कार्ड धारकांसाठीच आहे का?
होय. पेन्शन मिळवण्यासाठी आधी ई-श्रम कार्ड घेणे आवश्यक आहे.
प्र.२) दरमहा योगदान किती आहे?
₹५५ पासून सुरू होते (वयानुसार वाढते). सरकार तितकीच रक्कम भरते.
प्र.३) नोंदणीसाठी काही शुल्क आहे का?
नाही. नोंदणी पूर्णपणे मोफत आहे.
प्र.४) ६० वर्षांपूर्वी मृत्यू झाल्यास काय होते?
कुटुंबातील नामनिर्दिष्ट व्यक्तीला संपूर्ण रक्कम किंवा विमा लाभ मिळतो.
ई-श्रम कार्ड योजना ही असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी मोठी संधी आहे. दरमहा ₹3,000 पेन्शन, ₹2 लाख विमा कवच आणि इतर सरकारी सुविधांचा लाभ मिळतो. नोंदणी पूर्णपणे मोफत आहे आणि प्रक्रिया सोपी आहे. आजच जवळच्या CSC सेंटरमध्ये जाऊन किंवा ऑनलाइन नोंदणी करून आपले ई-श्रम कार्ड घ्या आणि भविष्य सुरक्षित करा.
